Badanie cytologiczne – rozmaz pobierany z pochwowej części kanału szyjki macicy jest jedną z technik diagnostycznych w ginekologii pozwalającą na wykrycie wczesnych zmian nowotworowych w stadium bezobjawowym. Badanie dedykowane jest dla kobiet, które rozpoczęły życie seksualne lub u kobiet powyżej 25 roku życia – zaleca się regularne wykonywanie badania cytologicznego co dwa-trzy lata. Kobiety obciążone genetycznie schorzeniem raka szyjki macicy, o obniżonej odporności immunologicznej oraz infekcji spowodowanych przez wirusa HPV powinny powtarzać to badanie częściej w celu kontroli stanu zdrowia, ewentualnie podjęcia interwencji w przypadku złego wyniku. Wiele placówek przystępuje do programu profilaktyki raka szyjki macicy, oferując tym samym bezpłatne badania dla kobiet pomiędzy 25, a 59 rokiem życia.

Wyróżniamy dwa rodzaje cytologii: Cytologię tradycyjną – konwencjonalną, w której pobiera się złuszczone komórki nabłonka i śluz z dwóch miejsc: tarczy i kanału szyjki macicy. Pobrane komórki przenosi się na szkiełko mikroskopowe i natychmiast utrwala specjalnymi odczynnikami. Drugim rodzajem cytologii jest LBC – Liquid Based Cytology. Cytologia jednowarstwowa jest to innowacyjna technika, która pozwala na osiągnięcie wyników w innym, rozszerzonym spektrum niż w przypadku cytologii konwencjonalnej. W materiale przygotowanym tą metodą można dodatkowo wykonywać badania w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego – HPV metodą PCR.

Badania cytologiczne są ważnym elementem w procesie kwalifikacji do innych działań w obszarze ginekologii nowoczesnej jak i estetycznej. Lekarz prowadzący przed przystąpieniem do zabiegu musi mieć pewność, że stan zdrowia pacjentki pozwala na bezpieczne wykonanie nawet pozornie mało inwazyjnej procedury. Najlepiej, gdy wynik badania jest z ostatnich kilku miesięcy przed planowanym zabiegiem, a jeśli pochodzi z okresu powyżej roku, zalecane jest wykonanie kontrolnego badania. W przypadku, gdy wynik jest wątpliwy, specjalista ginekolog proponuje dodatkową diagnostykę, może też przekierować pacjentkę do leczenia szpitalnego. Jeśli wynik mieści się w normie, lekarz swobodnie może podjąć się wykonania zabiegu.

Pobranie materiału do analizy polega na wprowadzeniu specjalnego aplikatora ze szczoteczką cytologiczną do kanału szyjki macicy i jednoczesnym pobraniu materiału ze ścian kanału. Materiał ten jest następnie utrwalany i przekazywany do analizy laboratoryjnej. Wyniki badania dostępne są w okresie 2-3 tygodni od pobrania próbki.